IΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ



ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Λ. ΠΙΕΡΡΗΣ

ΚΔ΄ ΚΥΚΛΟΣ

11o Σεμινάριο

Η ενδεκάτη Συνάντηση του ΚΔ’ Κύκλου των Σεμιναρίων ΙστορικοΦιλοσοφικού Λόγου θα γίνει την

Πεμπτη, 23 Ιουνίου στις 8.30 το βράδυ

Ο τίτλος του ενδέκατου Σεμιναρίου θα είναι:


Γερμανικός Κλασσικισμός: Nietzsche
Το Λυκόφως των Ειδώλων

Ο γενικός τίτλος της ενιαίας θεματικής μας της περιόδου 2010 – 2011 (Κύκλοι ΚΓ’ και ΚΔ’) είναι:
Ελληνισμός και Νεωτερικότητα
Ή
Η Απόλυτη Αντίθεση του Πολιτισμού του Οντος
και του Πολιτισμού του Μη-Οντος
Ερευνες στην Σχέση του Κλασσικού και του Γερμανικού Πνεύματος,
στην Μοίρα της Ευρώπης και στον Λόγο του Κόσμου


***

Και αυτή την Πέμπτη θα συνεχίσουμε την ανάλυση του Γερμανικού ΝεοΑνθρωπισμού, αυτού που έχω ονομάσει Μικρή Επιστροφή του Κλασσικού. Το θέμα βρίσκεται στην καρδιά του προβλήματος Ευρώπη. Σκεφτόμενοι για τον Γερμανικό Κλασσικισμό, σκεφτόμαστε για το Τευτονικό. Και σκεφτόμενοι για το Τευτονικό, σκεφτόμαστε για τη Μοίρα της Ευρώπης.
Με την επισταμένη μελέτη του Hölderlin την προηγούμενη Πέμπτη διαπιστώσαμε τις παραμέτρους του συστατικού Έρωτα του Γερμανικού προς το Κλασσικό. Καταλάβαμε υπό ποια έννοια ο Έρωτας αυτός είναι ανικανοποίητος, γιατί κατά βάθος είναι Έρωτας του Ανικανοποίητου. Και είναι του Ανικανοποίητου γιατί το Τευτονικό ορίζεται από την Απειρία, μια Α-πειρία που δεν μπορεί, και γι’ αυτό δεν θέλει, να βγει από τον εαυτό της και να περατωθεί από το Πέρας. Σε αυτό διαφέρει ακριβώς ουσιωδώς ο Κλασσικός και Πυθαγόρειος Δυισμός Πέρατος και Απείρου από τον Γερμανικό. Στον πρώτο η Ύλη εράται της Μορφής (το Άπειρο του Πέρατος) και ορέγεται να την αποκτήσει. Αναλαμβάνοντάς την και περατούμενη από αυτήν, παράγεται το ον, αφού κάθε ύπαρξη υφίσταται σαν περάτωση και ορισμός στην πραγματικότητα απείρων δυνατοτήτων που εμφανίζονται σαν χαοτική απροσδιοριστία. Χάος είναι ακριβώς η έλλειψη προσδιορισμού. Στο Ελληνικό βίωμα ο καθορισμός της αοριστίας δίνει το ον, που έτσι αποκαλύπτεται ως ο δημιουργικός τόκος, η γέννα από τη σύζευξη Πέρατος και Απείρου.
Αλλά στο Γερμανικό βίωμα το Άπειρο εράται μεν του πέρατος κατ’ ανάγκη, αλλά δεν θέλει να απωλέσει τον χαρακτήρα της απειρίας του. Έτσι η σχέση μεταξύ των δύο αρχών είναι ασταθής και αντιπολική. Υπενθυμίζει και ομοιάζει προς τον Ιρανικό Δυισμό δυο εχθρικών αρχών. Αυτό συνεπάγεται ότι ο δυναμισμός της απειρίας δεν δίνει ευσταθή γόνο στην πραγματικότητα της ορισμένης ύπαρξης. Όθεν το Μάταιο ως ουσιώδες γνώρισμα του Γερμανικού. Και εξ αυτού το ανεκπλήρωτο του Γερμανικού Τέλους, ο εσχατολογικός χαρακτήρας του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, και η καταστροφική Μοίρα της Ευρώπης.
Θα αναλύσουμε αυτήν την αλληλουχία μεταφυσικής αδυναμίας εκπλήρωσης, πολιτιστικού χαρακτήρα του Γερμανικού Πνεύματος και Ιστορικής Αποτυχίας της Ευρώπης. Θα συνδέσουμε αυτή την αλληλουχία με τη θεωρία μου του εξωτερικού Υποκειμένου ως συστατικής ουσίας του Γερμανικού φαινομένου, και με τη συνεπαγόμενη αναπόφευκτη τεχνητότητα του Ευρωπαϊκού Παράγοντα στην Ιστορία – ενός χαρακτηριστικού που ζούμε εντονότατα στις μέρες μας. Και θα επικεντρώσουμε τη συζήτησή μας πάνω στην κορυφαία μορφή της Γερμανικής Κλασσικής Σκέψης, τον Nietzsche. Θα δούμε πώς το αρνητικό δίπολο Απειρίας – Πέρατος προσδιορίζει το περιεχόμενο και την τονικότητα της σκέψης του.
Είδαμε μερικά από τα Είδωλα της Ευρώπης, την πτώση των οποίων ευαγγελίζεται ο Nietzsche. Από τον Hölderlin διαγνώσαμε ένα μεγάλο: τη Νεκρή Φύση. Για το κλασσικό βίωμα του κόσμου το Παν υφίσταται σε μια ουσιώδη ομοειδεία του Είναι, που κάνει ζωή και νου να διαχέεται στην ολοκληρία της ύπαρξης. Τίποτα δεν είναι νεκρό και τίποτα δεν είναι χωρίς νόημα και νοητικότητα και λόγο στην πραγματικότητα. Η τάξη του όντος είναι ο νους του. Και η δύναμη του όντος η ζωή του. Αντίθετα στη Γερμανική συστατική εμπειρία. Η φύση είναι εδώ νεκρή και άπνοη και άλογη και άνους. Μόνο το υποκείμενο έχει τις ιδιότητες του νου και λόγου – ακόμη και της πνευματικής και πραγματικής  ζωής, αφού η άλλη που ανήκει σε μικρό μέρος της φύσης είναι μηχανική και κατά βάση ψευδώνυμη.
Στον Hölderlin είδαμε τον λυρισμό του πανθεϊσμού του κάλλους ως ιδεώδους απραγματοποίητου του Γερμανικού «Κόσμου» Α-κοσμίας. Στον Nietzsche θα δούμε τη Γερμανική έκφραση της Κλασσικής Δύναμης και την συνεπακόλουθη απαίτηση για Επαναξίωση των Αξιών και ανατροπή της Ευρωπαικής ηθικής. Και θα επανασυνάγουμε τη Ματαιότητα του Γερμανικού και την καταδίκη της Ευρώπης.

***
Οι συναντήσεις των Σεμιναρίων γίνονται στην Αίθουσα Διαλέξεων του Μεγάρου Λόγου και Τέχνης, Πλατεία Γεωργίου Α’, 2ος όροφος.
Μετά την ομιλία ακολουθεί διεξοδική, ανοικτή συζήτηση.
Η εισοδος είναι ελεύθερη.

***




Δ’ Αρχαιοελληνικό Συμπόσιο


Το Δ’ Αρχαιοελληνικό Συμπόσιο (για τα προηγούμενα τρία και την περιγραφή τους  δείτε σχετικές αναρτήσεις στον ιστότοπο του Ινστιτούτου www.philosophical-research.org / Seminars/ Παραπλευρες Εκδηλώσεις) έγινε το βράδυ της Τρίτης 21 Ιουνίου (στον Ιστιοπλοικό Όμιλο Πάτρας). Όπως πάντα η ημέρα ήταν συμβολική και κραταιά. Πρόκειται για το Θερινό Ηλιοστάσιο, την ημέρα της Μεγάλης Δόξας του Απόλλωνα Αιγλάτα, του Ανίκητου Ήλιου (Sol Invictus), αυτού του Πρωτόγονου Φάνητα.
Το ειδικά σχεδιασμένο για την περίσταση Μενού περιελάμβανε  Conchicla με φάβα, βερύκοκα ορεκτικό, κολοκυθάκια Αλεξανδρινά, σαλάτα σέλινο, για πρώτα, αρνί αλά Tarpeius για κυρίως πιάτο και τηγανιά γυριστή αντί γλυκίσματος. Ο Chef (οψοποιός, οψαρτυτής) πειραματίστηκε με το πρωτόγνορο μενοντας πιστός στις συνταγές, και το γευστικό αποτέλεσμα συζητήσαμε στο τέλος εκτενώς εν σχέσει προς την παρασκευή του, θέτωντας την βάση στο ταξείδι για την γαστρονομική Ιθάκη μας.
Η συμποτική συζήτησή μας άρχισε με τα τρέχοντα της νεοΕλληνικής αθλιότητας. Ανάγκα και θεοί πείθονται, φεύ! Γρήγορα ξεφύγαμε όμως, στα ουράνια και αιθέρια.
Για τα κυριολεκτικά πρώτα, είδαμε το βλέμμα του Ουρανού πάνω μας στην χρονική συγκυρία της στιγμής. Ο Ήλιος στο θερινό ηλιοστάσιο μπαίνει στον αστερισμό του υγρού Καρκίνου εν αγλαή δορυφορία δορυφορούμενος: προηγείται ταιριαστά ο Ερμής στην 10η μοίρα του Καρκίνου, και έπονται η Αφροδίτη στις 14 των Διδύμων (η οδός του αφρού εν ακριβή μέσω των παραστατών, για τους επαίοντες και μεμυημένους!) και λίγο πιο πίσω, στην αρχή των Διδύμων, ο Άρης – πολυδύναμη συνοδοιπορεία! Τέλος ακολουθεί αυτός ο ύπατος Ζευς στην αρχή του Κριού, ταιριαστό του ζώδιο! Η Σελήνη, στην 10η μοίρα των Ιχθύων συνεργούσε με τον Ερμή και τον Ήλιο, κοντραριζόμενη όμως με τον Άρη αφαιρούσε από την αφροδίσια χάρη της στιγμής. Ενισχυόταν μάλιστα στην δράση της από τον συντονισμό της με τον υπόγειο Κρόνο των Ταρτάρων και του χαμένου παραδείσου, ο οποίος όμως πάλι αντιδρούσε τετραγωνιζόμενος προς τον Ερμή και τον Ήλιο. Φυλαχτήκαμε όσο μπορούσαμε από τις κακοτοπιές των σκιών αυτών στον Ουράνιο οφθαλμό.
Τον θρίαμβο του Φωτός στην μεγάλη του δόξα τον υμνήσαμε με ένα χαμένο παιάνα του Αλκαίου στον Απόλλωνα (Fr. 307c Voigt). Η περιγραφή του σώζεται σε πεζό λόγο από τον Ιμέριο:
ὅτε Ἀπόλλων ἐγένετο, κοσμήσας αὐτὸν ὁ Ζεὺς μίτρᾳ τε
χρυσῇ καὶ λύρᾳ, δούς τε ἐπὶ τούτοις ἅρμα ἐλαύνειν –
κύκνοι δὲ ἦσαν τὸ ἅρμα – εἰς Δελφοὺς πέμπει <καὶ>
Κασταλίας νάματα, ἐκεῖθεν προφητεύσοντα δίκην καὶ θέμιν
τοῖς Ἕλλησιν.  ὁ δὲ ἐπιβὰς ἐπὶ τῶν ἁρμάτων ἐφῆκε τοὺς
κύκλους ἐς Ὑπερβορέους πέτεσθαι. Δελφοὶ μὲν οὖν, ὡς
ᾔσθοντο, παιᾶνα συνθέντες καὶ μέλος, καὶ χοροὺς ἠϊθέων
περὶ τὸν τρίποδα στήσαντες, ἐκάλουν τὸν θεὸν ἐξ Ὑπερβορέων
ἐλθεῖν. ὁ δὲ ἔτος ὅλον παρὰ τοῖς ἐκεῖ θεμιστεύσας
ἀνθρώποις, ἐπειδὴ καιρὸν ἐνόμιζε καὶ τοὺς Δελφικοὺς ἠχῆσαι
τρίποδας, αὖθις κελεύει τοῖς κύκνοις ἐξ Ὑπερβορέων
ἀφίπτασθαι. ἧν μὲν οὖν θέρος καὶ τοῦ θέρους τὸ μέσον
αὐτό, [δηλαδή στο θερινό ηλιοστάσιο, στην μέση της περιόδου
θερισμού) ὅτε ἐξ Ὑπερβορέων Ἀλκαῖος ἄγει τὸν Ἀπόλλωνα.
ὅθεν δὴ θέρους ἐκλάμποντος καὶ ἐπιδημοῦντος Ἀπόλλωνος
θερινόν τι καὶ ἡ λύρα περὶ τὸν θεὸν ἁβρύνεται. ᾄδουσι
μὲν ἀηδόνες αὐτῷ ὁποῖον εἰκὸς ᾆσαι παρ Ἀλκαίῳ τὰς
ὄρνιθας· ᾄδουσι δὲ καὶ χελιδόνες καὶ τέτιγγες. οὐ τὴν
ἑαυτῶν τύχην τὴν ἐν ἀνθρώποις ἀγγέλλουσαι, ἀλλὰ πάντα τὰ
μέλη κατὰ θεοῦ φθεγγόμεναι· ῥεῖ καὶ ἀργυροῖς ἡ Κασταλία
κατὰ ποίησιν νάμασι, καὶ Κηφισσὸς μέγας αἴρεται πορφύρων
τοῖς κύμασι, τὸν Ἐνιπέα τοῦ Ὁμήρου μιμούμενος. βιάζεται
μὲν γὰρ Ἀλκαῖος ὁμοίως Ὁμήρῳ ποιῆσαι καὶ ὕδωρ θεῶν
ἐπιδημίαν αἰσθέσθαι δυνάμενον.

Η «νεκρή» για το Ευρωπαικό πνεύμα φύση αισθάνεται την επιφάνεια του θεού και συντονίζεται προς αυτήν.
Για να συντονισθούμε και εμείς με τον ποιητικό οίστρο του Αλκαίου στον παιάνα του προς τον Απόλλωνα διαβάσαμε και χαρήκαμε τις ηδονές της Σαπφούς στην υπερτελούς χάριτος επίκλησή της προς την Αφροδίτη (Fr. 2 Voigt), ανάλογο προς τον χαμένο ύμνο του Αλκαίου. 

δεῦρύ μ᾿ ἐκ Κρήτας ἐπ[ὶ τόνδ]ε ναῦον
ἄγνον, ὄππ[αι τοι] χάριεν μὲν ἄλσος
μαλί[αν, βῶμοι δὲ τεθυμιάμε-
νοι [λι]βανώτῳ·

ἐν δ᾿ ὔδωρ ψῦχρον κελάδει δι᾿ ὔσδων
μαλίνων, βρόδοισι δὲ παῖς ὀ χῶρος
ἐσκίαστ᾿, αἰθυσσομένων δὲ φύλλων
κῶμα καταρρεῖ·

ἐν δὲ λείμων ἰππόβοτος τέθαλεν
ἠρίνοισιν ἄνθεσιν, αἱ δ᾿ ἄηται
μέλλιχα πνέοισιν | vac.
vac.

ἔνθα δὴ σὺ . . . . (.)ἔλοισα Κύπρι
χρυσίαισιν ἐν κυλίκεσσιν ἄβρως
ὀμμεμείχμενον θαλίαισι νέκταρ
οἰνοχόαισον.

Και το ερμηνεύσαμε και το χαρήκαμε.
Και η δική μου συνδρομή για την δοξαστική υμνολογία του Απόλλωνα, από την αρχή ενός ποιήματος μου, πού ειχε γραφτεί μάλιστα ειδικά με τον εορτασμό αυτής της θείας ημέρας κατά νου:

Ὅπως ὅταν σ’ὥρα ἱερὴ τοῦ πορφυροῦ Αἰγαίου,
ἡ λίγη γῆ καὶ ὁ πόντος καὶ ὁ ἀχανὴς αἰθὴρ
ἀντιφεγγίζουν τὴν λάμψη τοῦ Ἀπόλλωνα,
κι ὅλα εἶναι φῶς,
καὶ μές στὸ ἄσβεστο φῶς τοῦ Βασιληᾶ Ἥλιου
βλέπεις μὲ μάτια εὐλογημένα τὰ ἀγλαὰ μέλη τοῦ Δήλιου Αἰγλάτα
σφριγῶντα ἐν κάλλει στίλβοντα ἀεννάως νέα –

Έτσι λατρεύσαμε την λάμψη του φωτός και του κάλλους εν φωτί.
Και μετά παίξαμε τα σοβαρά παίγνιά μας, συνεχίζωντας και τις ερωτικές αναζητήσεις μας των προηγουμένων συμποσίων. Προβλήθηκε ως συμποτικό θέμα το ζήτημα γιατί ο Ήλιος είναι αρσενικός και η Σελήνη θηλυκή. Και πολλά ιερολογήσαμε χαριτολογώντας και αστειευτήκαμε φιλοσοφώντας, του προβλήματος επιτηδείου όντος. Και άρρητα μεν μενέτωσαν τα λεχθέντα εν μυστηρίω, μυστικά τοις συμμύσταις την μαγική εκείνη νύκτα. Εντρυφήσαμε πάντως στην ουσία της διαφοράς των φύλων. Εν κεφαλαίω δε το συμπέρασμα ήχθη στην Πυθαγόρεια αντίθεση του πέρατος και του απείρου, της μορφής και της μήτρας, της ελκτικής δύναμης του τετελεσμένου κάλλους  και της οργώσας γονιμότητας της χθόνιας ρίζας, του φωτός και του σκότους. Σχολιάσαμε και την Παρμενίδειο θέση ότι εντούτοις ο κόσμος είναι φαινόμενος και απατηλός, και η αντίθεση πλασματική και ότι έν το όν και ότι το μη όν δεν υπάρχει στην πραγματικότητα και ότι η δεύτερη αρχή είναι κατ’  ουσίαν όχι η ρίζα της ύπαρξης αλλά η ρίζα της απάτης των φαινομένων.
Είεν.